Η σύγχρονη ναυμαχία της Σαλαμίνας
Πώς ο ΟΛΠ παραχώρησε έκταση, στην οποία αμφισβητείται η δικαιοδοσία του, σε ναυπηγείο που συνδέεται με την οικογένεια Καραμανλή, το οποίο το 2020 έλαβε έγκριση για λειτουργία διαλυτηρίου πλοίων εντός προστατευόμενης αρχαιολογικής ζώνης. Το πρώτο μέρος μιας μεγάλης έρευνας του Solomon.
Στην Κυνόσουρα και τα Αμπελάκια Σαλαμίνας, ναυπηγεία λειτουργούν για δεκαετίες χωρίς έγκυρες και σε ισχύ άδειες, προκαλώντας διαχρονικά ζημιές σε κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους και το περιβάλλον.
Στα πλαίσια μιας μεγάλης έρευνας για το πώς το νησί, που συνδέθηκε με ένα από τα γνωστότερα γεγονότα της Αρχαιότητας, αποτέλεσε γκρίζα ζώνη για την ικανοποίηση μεγάλων συμφερόντων κόντρα σε αρχαιολογικές και περιβαλλοντικές νομοθεσίες, εξετάσαμε εκατοντάδες σελίδες εγγράφων — απόρρητων εκθέσεων, υπηρεσιακών αυτοψιών, συμβάσεων — και πραγματοποιήσαμε δεκάδες ώρες συνεντεύξεων με αρχαιολόγους, διοικητικούς παράγοντες, υπαλλήλους των αρμόδιων υπουργείων, και κατοίκους.
Στο πρώτο μέρος ξετυλίγουμε το κουβάρι του πώς ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ) — το 67% του οποίου ανήκει σήμερα στην κινεζικών συμφερόντων COSCO — βρέθηκε να παραχωρεί σε ναυπηγείο της περιοχής τη χρήση και εκμετάλλευση έκτασης στην οποία φέρεται να μην έχει δικαιοδοσία, έναντι ανταλλάγματος που ξεπερνά το μισό εκατ. ευρώ.
Το Solomon είναι ένα ανεξάρτητο Μέσο που κάνει δημοσιογραφία για το δημόσιο συμφέρον. Για περισσότερες έρευνες, ακολουθήστε μας σε Facebook, Twitter, Instagram και εγγραφείτε στο newsletter μας.
Επέτειος με έγκριση διαλυτηρίου
Σεπτέμβριος 2020: τον εορτασμό της επετείου 2.500 χρόνων από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας συνοδεύουν υποσχέσεις του υπουργείου Πολιτισμού για ολική αναδιαμόρφωση του ιστορικού τοπίου της ναυμαχίας, και τη δημιουργία αρχαιολογικού πάρκου, εκθεσιακών χώρων, και θεάτρου.
Στον αρχαιολογικό χώρο της Κυνόσουρας Σαλαμίνας, όπου το 480 π.Χ. διαδραματίστηκε η ιστορική ναυμαχία, τελετές λαμβάνουν χώρα με τη συμμετοχή του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και μεγάλης μερίδας κόσμου από τον χώρο του πολιτισμού και της πολιτικής.
Για να τονιστεί η σημαντικότητα της επετείου, το 2020 έχει ονομαστεί «Επετειακό έτος Θερμοπύλες – Σαλαμίνα».
Ορίζεται επίσης τιμητική κοσμητεία, στην οποία προεδρεύει η πρέσβειρα Καλής Θελήσεως της UNESCO, Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη.
Η πολιτεία, ωστόσο, έχει επιλέξει έναν μάλλον «ιδιόμορφο» τρόπο για να τιμήσει την επέτειο.
Δύο μήνες νωρίτερα, στις 20 Ιουλίου 2020, εγκρίνεται από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) η ανανέωση της λειτουργίας ναυπηγείου και διαλυτηρίου πλοίων για άλλα 15 χρόνια στον χερσαίο και ενάλιο αρχαιολογικό χώρο της Κυνόσουρας.
Με τη προβλεπόμενη δυνατότητα παράτασης, η λειτουργία του διαλυτηρίου μπορεί να φτάσει έως και το 2052.
Η έγκριση της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων του ναυπηγείου από το ΥΠΕΝ, επί υπουργίας Κωστή Χατζηδάκη, εκδίδεται παρά το γεγονός ότι κατά το παρελθόν το αίτημα της εταιρείας είχε απορριφθεί από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) και το πρώτιστα αρμόδιο υπουργείο Πολιτισμού.
Καταπάτηση δημοσίου ακινήτου από τον ΟΛΠ;
Η εταιρεία που δραστηριοποιείται στη συγκεκριμένη έκταση, και έλαβε άδεια για τη λειτουργία διαλυτηρίου πλοίων, είναι η «Ναυπηγεία Κυνοσούρας Α.Ε.». Πρόκειται για τα λεγόμενα ναυπηγεία Διαμαντή, που όπως είχε κάνει γνωστό το 2020 σε σχετικό δημοσίευμα το Documento, σχετίζονται με την οικογένεια Καραμανλή: Η Νίκη Διαμαντή, κόρη του ενός εκ των δύο ιδρυτών του ναυπηγείου, είναι σύζυγος του Αχιλλέα Καραμανλή και μητέρα του βουλευτή ΝΔ και μέχρι πρότινος υπουργού Υποδομών και Μεταφορών, Κώστα Αχιλλέα Καραμανλή.
Η παρουσία της εταιρείας στην περιοχή μετράει αρκετές δεκαετίες.
Σε πρακτικά συνεδρίασης του Δ.Σ. του ΟΛΠ από το 2007 που βρίσκονται στη διάθεσή του Solomon, προκύπτει ότι ήδη από το 1968 είχε χορηγηθεί άδεια από τον ΟΛΠ για επιχωμάτωση στο θαλάσσιο χώρο μπροστά από το ναυπηγείο.
Πρακτικά, ωστόσο, «ουδέποτε υπεγράφη σύμβαση και ουδέποτε τηρήθηκαν οι όροι και οι προϋποθέσεις που έθετε ο ΟΛΠ για την παραχώρηση της χρήσης του χώρου». Ως εκ τούτου, αναφέρει το ΔΣ του ΟΛΠ, «η χρήση του χώρου θεωρήθηκε αυθαίρετη».
Γι' αυτό προβλέφθηκε αποζημίωση για τα χρόνια που η χρήση της γινόταν αυθαίρετα, και η καταβολή μισθώματος στον ΟΛΠ έκτοτε.
Το ενδιαφέρον ωστόσο ξεκινά το 2005, όταν απόφαση του Αρείου Πάγου, μετά από προσβολή των πρωτόκολλων αποζημίωσης από το ναυπηγείο, φαίνεται να μην αναγνωρίζει στον ΟΛΠ δικαίωμα χρήσης και εκμετάλλευσης του εν λόγω χώρου.
Συγκεκριμένα:
Προκύπτει λοιπόν το ερώτημα: πώς βρέθηκε ο ΟΛΠ να παραχωρεί άδειες στο ναυπηγείο για εκτάσεις που φαίνεται να βρίσκονται εκτός της δικαιοδοσίας του;
Την απάντηση θα μπορούσε να δίνει μια σύμβαση παραχώρησης του 2002 μεταξύ ΟΛΠ και Δημοσίου, βάσει της οποίας ο ΟΛΠ επικαλείται δικαίωμα αποκλειστικής εκμετάλλευσης του χώρου έκτοτε.
Αντ' αυτού, η εν λόγω σύμβαση φαίνεται στην πραγματικότητα να θολώνει περισσότερο τα νερά γύρω από τη δικαιοδοσία του ΟΛΠ στην περιοχή.
Πρώτον, το σύνολο της συγκεκριμένης έκτασης βρίσκεται εντός Αρχαιολογικής Ζώνης Α', και για οποιαδήποτε ενέργεια απαιτείται η έγκριση από το υπουργείο Πολιτισμού.
Δεύτερον, το Παράρτημα Α' της σύμβασης, το οποίο αποτυπώνει την ακριβή παραχωρούμενη Λιμενική Ζώνη στον ΟΛΠ, απουσιάζει. Και, παρά την επικοινωνία του Solomon με τα αρμόδια υπουργεία και τον ίδιο τον ΟΛΠ στα πλαίσια της έρευνας, δεν κατέστη δυνατό να το βρούμε.
ΚΑΕΚ 050154301041
Το ακίνητο, όπου λειτουργεί μέρος του ναυπηγείου μέσω σύμβασης με τον ΟΛΠ, φέρει Κωδικό Αριθμό Εθνικού Κτηματολογίου (ΚΑΕΚ) 050154301041. Με μια αναζήτηση στο Κτηματολόγιο, εμφανίζεται να ανήκει στο ελληνικό Δημόσιο σε ποσοστό 100%.
Από την έρευνα προκύπτει πως ουδέποτε η εταιρεία ή ο ΟΛΠ κατέθεσαν ένσταση εναντίωσης ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς του ακινήτου, όπως θα είχαν δικαίωμα να πράξουν κατά την κατάρτιση των κτηματολογικών χαρτών.
Ο συγκεκριμένος ΚΑΕΚ είχε συμπεριληφθεί αρχικά στα 2.330 ακίνητα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος του ελληνικού Δημοσίου, που την περίοδο της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ μεταβιβάστηκαν στο Υπερταμείο (συγκεκριμένα την Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου Α.Ε.), με σκοπό την ιδιωτικοποίησή τους.
Ύστερα από έντονη κατακραυγή, το υπουργείο Οικονομικών είχε σπεύσει να πάρει πίσω την απόφαση.
Αυτά τα ακίνητα είναι εκτός συναλλαγής και ανεπίδεκτα χρησικτησίας (σύμφωνα με το άρθρο 123 του Νόμου 4611/2019). Πέντε αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) αναγνωρίζουν το σύνολο των ακινήτων ως δημοσίων.
Οι χάρτες του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου συμπεριλαμβάνουν το εν λόγω ακίνητο στην αρχαιολογική Ζώνη Α' Κυνόσουρας-Αμπελακίων. Παραμένει λοιπόν αρμοδιότητας χρήσης και εκμετάλλευσης του υπουργείου Πολιτισμού. Αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε ενέργεια θα πρέπει να λάβει έγκριση από το υπουργείο. Όπως όμως θα δούμε παρακάτω, η τελευταία φορά που το υπουργείο Πολιτισμού έδωσε οποιαδήποτε έγκριση στην περιοχή ήταν το μακρινό... 1977!
Υψηλόβαθμα στελέχη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, αλλά και υπάλληλοι του υπουργείου Ναυτιλίας με καλή γνώση του θέματος, στους οποίους δείξαμε τα στοιχεία από το Κτηματολόγιο, υποστήριξαν πως η περιοχή είναι καταπατημένη από τον ΟΛΠ.
Συνεπώς, είπαν, η εταιρεία «Ναυπηγεία Κυνόσουρας Α.Ε.» κάνει αυθαίρετα χρήση του ακινήτου.
Ίδια απάντηση για τη συγκεκριμένη έκταση λάβαμε και από τον Δημοσθένη Μπακόπουλο, πρώην διοικητή της Δημόσιας Αρχής Λιμένων (ΔΑΛ).
Όπως σχολίασε ο κ. Μπακόπουλος, «δεν είναι και η πρώτη φορά που εντοπίζουν τον ΟΛΠ να εκμεταλλεύεται εκτάσεις στις οποίες δεν έχει δικαιοδοσία».
Ο ΟΛΠ φέρεται να εκμεταλλεύεται δημόσια και αρχαιολογική έκταση εντός ζώνης απολύτου προστασίας, γεγονός που την καθιστά ασύμβατη με τη δραστηριότητά του, λαμβάνοντας αθροιστικά από το 2007 πάνω από μισό εκατ. ευρώ από την ενοικίαση της έκτασης.
Τα τελικά έσοδα το 2031, όταν και λήγει η τρέχουσα σύμβαση ανάμεσα στα δύο μέρη, αναμένεται να ξεπερνούν τα 820.000 ευρώ.
Απόσπασμα ΚΑΕΚ Ναυπηγείο Κυνόσουρας Α.Ε.
Απόσπασμα ΚΑΕΚ Ναυπηγείο Κυνόσουρας Α.Ε.
Το ΦΕΚ με τα 2.330 ακίνητα που μεταβιβάστηκαν στο Υπερταμείο
Το ΦΕΚ με τα 2.330 ακίνητα που μεταβιβάστηκαν στο Υπερταμείο
Το ακίνητο με αριθμό (ΚΑΕΚ) 050154301041 στα 2.330 ακίνητα που μεταβιβάστηκαν στο Υπερταμείο
Το ακίνητο με αριθμό (ΚΑΕΚ) 050154301041 στα 2.330 ακίνητα που μεταβιβάστηκαν στο Υπερταμείο
Η παραχώρηση του 2002
Στις 13 Φεβρουαρίου 2002, το ελληνικό Δημόσιο παραχώρησε στον ΟΛΠ το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης και εκμετάλλευσης ορισμένων περιοχών και περιουσιακών στοιχείων του Λιμένος Πειραιώς.
Αυτά καταγράφονται στην Σύμβαση Παραχώρησης μεταξύ ελληνικού Δημοσίου και ΟΛΠ, και αποτυπώνονται στο Παράρτημα Α΄αυτής με γραμμοσκίαση.
Ωστόσο, ανατρέχοντας στο πλήρες κείμενο, διαπιστώνει κανείς πως ενώ γίνεται σαφής αναφορά στο παράρτημα Α', το οποίο χαρακτηρίζεται «ουσιώδες» και «αναπόσπαστο», αυτό απουσιάζει.
Με την απουσία του Παραρτήματος Α', καθώς και με το γεγονός ότι ο χώρος δεν αναφέρεται ούτε περιγραφικά στη σύμβαση, δημιουργούνται «σύννεφα» γύρω από τη δικαιοδοσία του ΟΛΠ στις περιοχές που εκμεταλλεύεται στη Σαλαμίνα με την υπογραφή της σύμβασης του 2002.
Η σύμβαση κυρώθηκε το 2008, δηλαδή έξι χρόνια αργότερα, και απέκτησε ισχύ νόμου την ίδια χρονιά.
Λίγους μήνες πριν την υπογραφή της, το υπουργείο Πολιτισμού είχε θεσμοθετήσει στην Κυνόσουρα ζώνες απολύτου προστασίας και αυξημένης προστασίας Α' και Β', αντίστοιχα, καθιστώντας τις συγκεκριμένες εκτάσεις ασύμβατες με τις δραστηριότητες του ΟΛΠ.
Η απόφαση για την έγκριση λειτουργίας διαλυτηρίου πλοίων των ναυπηγείων Διαμαντή αφορά έκταση εντός αρχαιολογικής ζώνης Α'.
Σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού, στις αρχαιολογικές ζώνες τύπου Α' απαγορεύεται τόσο η δόμηση όσο και οποιαδήποτε αλλοίωση του εδάφους.
Απαγορεύεται η λειτουργία ναυπηγοεπισκευαστικών μονάδων και διαλυτηρίων πλοίων. Απαγορεύεται η κατασκευή λιμενικών έργων.
Απαγορεύεται, εν γένει, «οποιαδήποτε κατασκευή για την οποία απαιτείται ή δεν απαιτείται έγκριση της αρμόδιας πολεοδομικής αρχής».
Αντιθέτως, εν απουσία του Παραρτήματος Α΄εμφανίστηκαν δύο τοπογραφικά των Τεχνικών Υπηρεσιών του ΟΛΠ, με ημερομηνίες Μαΐου 2002 και Φεβρουαρίου 2005.
Το πρώτο φέρει υπογραφές των υπουργών που συνυπέγραψαν τη σύμβαση και αναφέρεται μόνο στη Σαλαμίνα.
Το δεύτερο αναφέρεται στο σύνολο του λιμανιού, χωρίς να φέρει υπογραφές των αρμόδιων υπουργείων.
Και τα δύο τοπογραφικά αναφέρουν ότι συνοδεύουν τη σύμβαση. Χωρίς ωστόσο να περιλαμβάνονται ή να αναφέρονται σε αυτή.
Με βάση αυτά, ο ΟΛΠ εμφανίζεται ως συνεχιστής των δικαιωμάτων που υποστήριζε ότι κατείχε πριν την υπογραφή της σύμβασης του 2002, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουμε αν του έχει παραχωρηθεί το αντίστοιχο δικαίωμα.
Πού είναι το Παράρτημα Α';
Τον Μάιο του 2015, ο δήμος Σαλαμίνας ζήτησε από τον ΟΛΠ να του σταλεί οποιοδήποτε στοιχείο τεκμηριώνει τη δικαιοδοσία του ΟΛΠ στις εκτάσεις που εκμεταλλεύεται στο νησί.
Τεσσεράμισι χρόνια αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2019, η νυν δημοτική Αρχή επανέλαβε το ερώτημα. Αλλά δίχως να λάβει απάντηση.
Το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε επίσης ότι «δεν αναγνωρίζ[ει] δικαίωμα εκμετάλλευσης στον Ο.Λ.Π. της Κυνόσουρας - Αρχαίου
Λιμένα και Πούντας γιατί δεν υφίσταται στο Παράρτημα Α' που αναφέρεται στην
Σύμβαση παραχώρησης του 2002».
Το Solomon επικοινώνησε με τον ΟΛΠ, θέτοντας μια σειρά από ερωτήματα και ζητώντας το Παράρτημα Α'. Δεν λάβαμε απάντηση έως τη δημοσίευση της έρευνας.
Το Solomon απευθύνθηκε στα υπουργεία Οικονομικών και Ναυτιλίας, ζητώντας να μάθει που βρίσκεται το Παράρτημα Α', καθώς και εάν ο ΟΛΠ έχει δικαίωμα εκμετάλλευσης της Κυνόσουρας. Το υπουργείο Οικονομικών δεν απάντησε.
Από το γραφείο του Γενικού Γραμματέα Ναυτιλίας λάβαμε την ακόλουθη απάντηση:
«[...] σας γνωρίζουμε ότι, με τον υπ αριθ. ν. 4404/2016 (Α' 126) κυρώθηκε και απέκτησε ισχύ τυπικού νόμου από κοινού με τα προσαρτήματα αυτής, η από 24/06/2016 σύμβαση μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της ''Οργανισμός Λιμένα Πειραιά'' η οποία είναι σε ισχύ. Αναφορικά με τα στοιχεία της παραχώρησης, τους χώρους λιμένα Πειραιά και τις περιοχές που εξαιρούνται περιγράφονται αναλυτικά στο άρθρο 3 της εν λόγω σύμβασης καθώς και στα παραρτήματα 3.1, 3.2, 3.3 και 3.5».
Η απάντηση του υπουργείου Ναυτιλίας, όμως, δεν μας κάλυψε. Και εξηγούμε γιατί:
Πρώτον, δεν απαντά πού μπορεί κανείς να βρει το Παράρτημα Α' της σύμβασης του 2002, και εάν αυτό βρίσκεται στην κατοχή του υπουργείου.
Δεύτερον, το υπουργείο μας παραπέμπει στα παραρτήματα της σύμβασης παραχώρησης του 2016. Αλλά εκεί (Παράρτημα 3.1) αναφέρεται πώς:
«Η χερσαία Λιμενική Ζώνη έχει παραχωρηθεί στον ΟΛΠ με την από 13-02-2002 Σύμβαση Παραχώρησης μεταξύ Ελληνικής Δημοκρατίας και της ΟΛΠ Α.Ε., η οποία έχει κυρωθεί με το Νόμο 3654/03-04-2002».
Επί της ουσίας, δηλαδή, η σύμβαση του 2016 δεν τροποποιεί τα δεδομένα της σύμβασης του 2002 όσον αφορά τις εκτάσεις που παραχωρεί το Δημόσιο στον ΟΛΠ.
Ισχύουν οι εκτάσεις όπως αυτές αναφέρονται στο Παράρτημα Α' της σύμβασης του 2002 — το οποίο όμως φέρεται να αγνοείται απ’ όλα τα αρμόδια υπουργεία.
Όσον αφορά τα άλλα παραρτήματα (3.2, 3.3, 3.5) που αναφέρει το υπουργείο, είναι επεξηγηματικά των παραχωρούμενων εκτάσεων.
Όχι όμως εκείνα που τις ορίζουν.
Επιπλέον, στο άρθρο 2.3 της σύμβασης αναφέρεται πως:
Όμως αυτό δεν συνέβη ποτέ.
Πώς βρέθηκε το Ναυπηγείο Διαμαντή στη Σαλαμίνα
Το 1971, η ναυπηγική εταιρεία Αρκαδία Α.Ε. (τα σημερινά Ναυπηγεία Κυνοσούρας Α.Ε.) αγοράζει έκταση στην Κυνόσουρα Σαλαμίνας και το υπουργείο Πολιτισμού χορηγεί άδεια «ιδρύσεως μηχανουργείου προχείρου κατασκευής ώστε να καθίσταται ευχερής η ανά πάσαν στιγμή μετατόπισής της υπό του ιδιοκτήτου» (έμφαση δική μας).
Η επιχείρηση εγκαθίσταται σε άμεση επαφή με τον λόφο όπου βρίσκεται ο τύμβος των Σαλαμινομάχων και το 1975 αγοράζει πρόσθετο τμήμα της περιοχής.
Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1964, η Κυνόσουρα και η έκταση όπου βρίσκεται το μνημείο έχουν κηρυχθεί αρχαιολογικοί χώροι.
Η νομοθεσία για την προστασία αρχαιοτήτων δεν απαγορεύει τη μεταβίβαση έκτασης που έχει χαρακτηριστεί αρχαιολογική. Επεμβαίνει στις χρήσεις της, όμως, και υποχρεώνει τον ιδιοκτήτη να συμμορφώνεται με τις δεσμεύσεις και τους περιορισμούς που ορίζει ο νόμος.
Το 1974, η εταιρεία αιτείται προς την Εφορεία Αρχαιοτήτων την ίδρυση ναυπηγείου στην έκταση ιδιοκτησίας της στην Κυνόσουρα. Το υπουργείο Πολιτισμού αρνείται «προς προστασίαν των εις την περιοχήν υπαρχουσών αρχαιοτήτων, της ιστορικότητος του χώρου και του περιβάλλοντος τούτου τοπίου».
Το 1975, η εταιρεία αποφασίζει να δράσει μόνη της.
Ισοπεδώνει «εκδικητικά», με βαριά μηχανήματα, σημαντικό τμήμα του Τύμβου των Σαλαμινομάχων, ανοίγοντας εντός της αρχαιολογικής ζώνης σκάμμα βάθους έως και 15 μέτρων, με αποτέλεσμα αρχαιότητες να υποστούν σημαντικές φθορές και να καταστραφούν.
Αναφορά του έκτακτου αρχαιολόγου Παντελή Ζορίδη περιγράφει πως ο ανθυπασπιστής της χωροφυλακής συνέλεξε ποικίλα αρχαιολογικά ευρήματα εντός των μπάζων, ενώ ογκόλιθοι από το καταστραμμένο κτίσμα του τύμβου εντοπίστηκαν να έχουν «αξιοποιηθεί» εντός του ναυπηγείου, συμβάλλοντας σε επιχωματικές εργασίες της επιχείρησης.
Την καταστροφή διακόπτει επέμβαση της Αστυνομίας Αμπελακίων, σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων. Υποβάλλεται μήνυση κατά των υπευθύνων. Η υπόθεση ουδέποτε εκδικάζεται.
Το 1976, ανασκαφική έρευνα φέρνει στο φως 63 ταφές του 5ου και 4ου π.Χ. αι. και υπολείμματα βωμού, μέλη του οποίου είχαν απορριφθεί στη θάλασσα από τους γερανούς της επιχείρησης.
Παρά το μελανό παρελθόν της εταιρείας, και αγνοώντας τις καταστροφές που έχουν προηγηθεί στον αρχαιολογικό χώρο, το 1977 το υπουργείο Πολιτισμού χορηγεί άδεια εγκατάστασης του ναυπηγείου, υπό τον όρο ότι θα εξαιρεθεί της εκμετάλλευσης και θα παραμείνει ελεύθερος ο χώρος του Τύμβου για λόγους προστασίας των Αρχαιοτήτων.
Αυτή ήταν και η τελευταία φορά, μέχρι και σήμερα, που τα Ναυπηγεία Κυνοσούρας Α.Ε. έλαβαν την απαιτούμενη έγκριση από το υπουργείο Πολιτισμού.
Έκτοτε, και για πάνω από 45 χρόνια, φέρονται να λειτουργούν χωρίς τις απαραίτητες αδειοδοτήσεις.
Ο Τύμβος ως χώρος απορριμμάτων
Το ναυπηγείο Διαμαντή εμφανίζεται να μη σεβάστηκε ποτέ τον όρο για την προστασία του Τύμβου των Σαλαμινομάχων.
Μετά την άδεια του 1977, εσωτερικές εκθέσεις του υπουργείου Πολιτισμού, που βρίσκονται στη διάθεση του Solomon, εμφανίζουν το ναυπηγείο να χρησιμοποιεί τον Τύμβο ως χώρο απορριμμάτων, αποθέτοντας εξαρτήματα πλοίων, λέμβους και λαμαρίνες, φορτία από κάρβουνο.
Το 1981, ο νεοδιορισθέντας αρχαιολόγος Άρης Τσαραβόπουλος επισκέπτεται με εντολή της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας τον Τύμβο, προκειμένου να καταρτίσει τεχνική έκθεση και να τον ανασκάψει.
Ο ίδιος υποστηρίζει πως, στην πραγματικότητα, στάλθηκε προκειμένου να αμελήσει – ως νέος και άπειρος – να καταγράψει την ιστορική σημαντικότητα του μνημείου, ανοίγοντας διάπλατο τον δρόμο για την κατασκευή καρβουνόσκαλας στην περιοχή.
Συνέντευξη με Άρη Τσαραβόπουλο, 2019
Συνέντευξη με Άρη Τσαραβόπουλο, 2019
Το 1982, η τότε υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη κηρύττει ιστορικό και αρχαιολογικό χώρο το σύνολο της Κυνόσουρας (όπου βρίσκεται το ναυπηγείο).
Η συστηματική απαξίωση του χώρου από το ναυπηγείο Διαμαντή συνεχίζεται.
Σε έκθεση του Υγειονομικού, αλλά και σε πλήθος αναφορών της Εφορείας Αρχαιοτήτων μέσα στα χρόνια, γίνεται συχνά λόγος για απόρριψη σκουπιδιών, μπάζων και ελασμάτων, εντός της αρχαιολογικής ζώνης της Κυνοσούρας.
Το 2001, στην Κυνόσουρα ορίζονται Ζώνες Α' και Β' προστασίας. Με βάση τους νέους όρους, το Ναυπηγείο Κυνόσουρας εμπίπτει ση Ζώνη Α'.
Πλέον, οποιαδήποτε αδειοδότηση θα πρέπει να λάβει την έγκριση του υπουργείου Πολιτισμού και να περάσει από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ).
Το 2005 εγκρίνονται για πέντε χρόνια οι Περιβαλλοντικοί Όροι της επιχείρησης με Κοινή Υπουργική Απόφαση των ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ - Ανάπτυξης και Εμπορικής Ναυτιλίας, χωρίς την έγκριση του υπουργείου Πολιτισμού.
Βάσει του αρχαιολογικού νόμου, η σύμφωνη γνώμη του υπουργείου Πολιτισμού έρχεται πρώτη και υπερισχύει των υπολοίπων συναρμόδιων υπουργείων.
Το 2010, με τη λήξη της τελευταίας άδειας των περιβαλλοντικών όρων, η εταιρεία προσπαθεί να τους ανανεώσει εκ νέου.
Το υπουργείο Πολιτισμού τους απορρίπτει «δεδομένου ότι το συγκεκριμένο ναυπηγείο προκαλεί σοβαρή άμεση και έμμεση βλάβη στον εν λόγω αρχαιολογικό χώρο και κυρίως στο παρακείμενο μνημείο του Τύμβου των Σαλαμινομάχων».
Έκτοτε, και για σχεδόν μία δεκαετία, η εταιρεία εμφανίζεται να λειτουργεί χωρίς εγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους και με την άδειά λειτουργίας της μετέωρη.
Η άδεια βρίσκεται μεν σε ισχύ, ως αορίστου χρόνου, παραμένει όμως σε άμεση συνάρτηση με την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων — κάτι που δείχνει να μη συμβαίνει.
Προσφυγή στο ΣτΕ κατά του Master Plan της Cosco
Πριν λίγους μήνες, τον Ιανουάριο του 2023, εγκρίθηκε το Master Plan της Cosco με την έκδοση σχετικού Προεδρικού Διατάγματος.
Το Master Plan προβλέπει παραμονή των υφισταμένων ναυπηγείων, εντός της αρχαιολογικής ζώνης στην Κυνόσουρα όπου λειτουργούν σήμερα, μέχρι τη λήξη των συμβατικών τους υποχρεώσεων το 2050. Τότε θα πρέπει να μετεγκατασταθούν.
Πριν από λίγες εβδομάδες αυτοδιοικητικοί, επιστήμονες, καθώς και κάτοικοι της Σαλαμίνας, του Πειραιά και της Αίγινας, προσέφυγαν στο ΣτΕ κατά του Προεδρικού Διατάγματος για την έγκριση του Master Plan της Cosco.
Σύμφωνα με πληροφορίες αναμένονται περισσότερες προσφυγές, καθώς εκτιμάται πως επιχειρείται, δια της πλαγίας οδού, η νομιμοποίηση αφενός της παράνομης λειτουργίας ναυπηγικών μονάδων σε αρχαιολογικές ζώνες Α' (απολύτου προστασίας), και αφετέρου της απόκτησης δικαιοδοσίας από τον ΟΛΠ σε χώρους που δεν του ανήκουν.
Ακριβώς όπως υποστηρίζεται πως συμβαίνει με την έκταση της οποίας κάνει χρήση η «Ναυπηγεία Κυνοσούρας Α.Ε.».
Οι προβλήτες της COSCO στο λιμάνι του Πειραιά, όψη από την Κυνόσουρα, 2020.
Οι προβλήτες της COSCO στο λιμάνι του Πειραιά, όψη από την Κυνόσουρα, 2020.
Built with Shorthand